ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Νέα κυβέρνηση υπέρ των συμφερόντων του κεφαλαίου

Ο νέος «αριστερός» διαχειριστής των υποθέσεων
 του κεφαλαίου Αντόνιο Κόστα

Στις 24 Νοέμβρη 2015, ο Πρόεδρος της Πορτογαλίας,Ανίμπαλ Καβάκο Σίλβα, που προέρχεται από το δεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, ανακοίνωσε την απόφασή του να δώσει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Αντόνιο Κόστα ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Είχαν μεσολαβήσει 50 μέρες διεργασιών από τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Οκτώβρη. Ετσι, στις 26/11 τελικά ορκίστηκε η κυβέρνηση των Σοσιαλιστών, την οποία ανέλαβαν να στηρίξουν στο κοινοβούλιο, χωρίς να συμμετέχουν σε αυτή το Πορτογαλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, το συμμαχικό τους Κόμμα των Πρασίνων και το οπορτουνιστικό Αριστερό Μπλοκ με έγγραφες συμφωνίες που συνυπέγραψαν διμερώς με το ΣΚ.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Μπορούν άραγε οι εργαζόμενοι να περιμένουν από αυτήν την κυβέρνηση να τους δώσει ανάσα, να «σπάσει τον φαύλο κύκλο της λιτότητας» όπως υπόσχεται ο νέος πρωθυπουργός; Μπορεί «η πλειοψηφία που έχει διαμορφωθεί στη Βουλή να συμβάλει στην ανάκτηση δικαιωμάτων» τους; Ανοίγει όντως μια «νέα φάση στην πολιτική ζωή της χώρας που μπορεί να δώσει απαντήσεις σε πολλά από τα πιο άμεσα προβλήματα των εργαζομένων και του λαού», όπως υποστηρίζουν στελέχη του Πορτογαλικού ΚΚ;

Οι δεσμεύσεις του Αντόνιο Κόστα

Το Σοσιαλιστικό Κόμμα είναι ένα χαρακτηριστικό κόμμα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας που όλα τα χρόνια με αντιλαϊκή συνέπεια εφάρμοσε φιλομονοπωλιακές πολιτικές ως κυβέρνηση και τις στήριξε ως αντιπολίτευση.

Ο νέος πρωθυπουργός, στην πρώτη του ομιλία, ήταν σαφής. Αποσαφήνισε ότι, «τέλος της λιτότητας», «αλλαγή πολιτικής», «δημιουργία θέσεων εργασίας» και «μείωση των ανισοτήτων» προϋποθέτουν καπιταλιστική ανάπτυξη. Φυσικά, πάντα στο πλαίσιο του προϋπολογισμού και της σταθερότητας των δημόσιων οικονομικών και με την επιτακτική συνδρομή ξένων επενδύσεων.

Το τι σημαίνει να «γυρίσει η σελίδα της λιτότητας» έχει ήδη διευκρινίσει η μεγάλη οικονομική εφημερίδα «jornal de negocios» που κυκλοφόρησε στις 19/11 με κεντρικό τίτλο «Οι τράπεζες θα χρειαστούν περισσότερα κεφάλαια το 2016».

Ο Κόστα έδωσε «εγγύηση για τη συνέχεια του κράτους στις διεθνείς δεσμεύσεις και το πλαίσιο της ΕΕ» και ανέφερε ότι η θέση της Πορτογαλίας είναι στην ΕΕ και την Ευρωζώνη, στη «μεγάλη ατλαντική σύνδεση, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ», στη ζώνη των Πορτογαλόφωνων κρατών. Εξήγγειλε τον εκσυγχρονισμό της Δημόσιας Διοίκησης ως παράγοντα - κλειδί για την ανάπτυξη και μίλησε για την αδήριτη ανάγκη να αρθούν τα «δομικά εμπόδια στην ανταγωνιστικότητα, που έχουν τόσο δυσκολέψει την προσαρμογή της εθνικής οικονομίας στο πλαίσιο που απορρέει από την παγκοσμιοποίηση, τη διεύρυνση της ΕΕ και τη συμμετοχή στην Ευρωζώνη».

Εγγυήθηκε, με λίγα λόγια, μια πολιτική καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων και προσαρμογών που θα διευκολύνουν τις επενδύσεις, την ανάκαμψη της καπιταλιστικής κερδοφορίας και την αναβάθμιση του διεθνούς ρόλου του πορτογαλικού κεφαλαίου.

Η στάση των κεφαλαιοκρατών

Την τελευταία βδομάδα είχε προηγηθεί το «πράσινο φως» που έδωσαν οι εκπρόσωποι των τραπεζιτών και σχεδόν όλων των εργοδοτικών οργανώσεων κατά τις εντατικές διαβουλεύσεις με τον ΠτΔ: Ο Νούνο Αμάντε, Πρόεδρος της Millennium BCP, μετά τη συνάντηση με τον ΠτΔ δήλωσε «σίγουρος» ότι η μελλοντική κυβέρνηση «θα δώσει προσοχή στη σταθερότητα για να διατηρήσει την εμπιστοσύνη και τις επενδύσεις. Ο Πρόεδρος του ισχυρού χρηματοπιστωτικού ομίλου της Santander Βιέρα Μοντέιρο δήλωνε ότι «η Πορτογαλία χρειάζεται μια ισχυρή και σταθερή κυβέρνηση και να εκπληρώνει τις διεθνείς της υποχρεώσεις».

Ο Πρόεδρος της BCI, Φερνάντο Ούλριχ, ήταν ακόμα πιο σαφής: «Εχω εμπιστοσύνη στον καθηγητή Αντόνιο Κόστα και το ΣΚ ότι θα έχουν το απαραίτητο αίσθημα ευθύνης για να διατηρήσουν τη χώρα σε ένα δρόμο αυστηρότητας και εγγύησης της σταθερότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα». Στο ίδιο πάνω - κάτω μοτίβο ήταν και οι δηλώσεις άλλων τραπεζιτών μετά τις συναντήσεις τους με τον Καβάκο Σίλβα.

Ο ίδιος ο Κόστα απαντώντας στην «κινδυνολογία» των πολιτικών του αντιπάλων έλεγε χαρακτηριστικά στις 19/11 ότι «ευτυχώς ούτε οι αγορές δεν τους ακούνε» και βεβαίωνε ότι είναι «γαλήνιοι» αναφορικά με τις εξελίξεις στη χώρα τόσο ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας όσο και ο πρόεδρος του Eurogroup και οι οίκοι αξιολόγησης.

Ο Αντόνιο Σαράιβα, πρόεδρος του Συνδέσμου των Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών, σχολιάζοντας τις εξελίξεις στην τηλεόραση, στις 25 Νοέμβρη, σημείωνε ότι το πιο σημαντικό είναι να προσελκυσθούν ξένες επενδύσεις ιδιαίτερα στον «παραγωγικό τομέα», γιατί χωρίς αυτό δεν μπορεί να ανακάμψει η χώρα. Ζήτησε «προβλέψιμη, ανταγωνιστική και απλή» δημοσιονομική πολιτική» για να δημιουργηθεί κλίμα εμπιστοσύνης και την προσέλκυση επενδυτών. Είπε ότι δεν θέλουν χαμηλούς μισθούς αλλά αυτοί θα εξαρτώνται από την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Είπε ότι είναι αδύνατη η αύξηση του κατώτατου μισθού στα 600 ευρώ στο 2016, παρέπεμψε το θέμα στην τετραετία και στο πλαίσιο του «κοινωνικού διαλόγου».

Σταθερά στο ΝΑΤΟ

Δεν πρέπει να λησμονιέται ότι η νέα κυβέρνηση αναλαμβάνει σε μια φάση που οξύνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, δυναμώνει η επιθετικότητα του ΝΑΤΟ. Η Πορτογαλία είναι μεταξύ των ιδρυτικών - και μεταξύ των πιο «πιστών» - μελών του ΝΑΤΟ. Επιπλέον από το 1951 έχει επιτρέψει στις ΗΠΑ τη χρήση της σημαντικής αεροπορικής βάσης Λάγκες που βρίσκεται στις Αζόρες, στη μέση του Ατλαντικού.

Διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στη διείσδυση του ΝΑΤΟ στο Νότιο Ατλαντικό και την Αφρική, αξιοποιώντας το ρόλο της στην Κοινότητα Πορτογαλόφωνων Χωρών.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Πορτογαλία είχε κομβική συμμετοχή στη γιγαντιαία ΝΑΤΟική άσκηση «Trident Juncture 2015» - η μεγαλύτερη ΝΑΤΟική άσκηση από το 2002 - που ολοκληρώθηκε στις αρχές του Νοέμβρη.

Στα «ψιλά» της ειδησεογραφίας, πέρασε ένα πολύ σημαντικό γεγονός τη ίδια μέρα που ο Καβάκο Σίλβα ονόμασε πρωθυπουργό τον Κόστα. Πρόκειται για τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Αμυνας υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας όπου δόθηκε «πράσινο φως» για τη συμμετοχή Ενόπλων Δυνάμεων σε αποστολές εκτός συνόρων το 2016 και συγκεκριμένα σε «ένα σύνολο αποστολών διάφορων χαρακτηριστικών σε περιοχές της Ευρώπης, στην Αφρική, στη Μέση Ανατολή, στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών όπως του ΝΑΤΟ, της ΕΕ και του ΟΗΕ ή διμερούς και πολυμερούς χαρακτήρα σε συνέχεια αυτών που σχεδιάστηκαν φέτος» καθώς και τη συμμετοχή με πολεμικό σκάφος σε αποστολή της ΕΕ στη Μεσόγειο για τη «διάλυση των παράνομων δικτύων μετανάστευσης» στο Νότο της Ευρώπης.

Με λίγα λόγια, πίσω και πέρα από διακηρύξεις, πρόκειται για μια κυβέρνηση που θα ακολουθήσει μια επιθετική πολιτική υπέρ του κεφαλαίου, θα προωθήσει αναδιαρθρώσεις που θα αποσκοπούν στην επανεκκίνηση της πορτογαλικής οικονομίας με τη συνδρομή διεθνών μονοπωλιακών ομίλων. Παράλληλα, αντανακλά τη φιλοδοξία μερίδων του πορτογαλικού κεφαλαίου να αναβαθμίσει τον διατλαντικό τους ρόλο, αλλά και την οικοδόμηση γεφυρών με ανερχόμενες καπιταλιστικές δυνάμεις, κάτι που δεν καλοβλέπουν ορισμένες άλλες δυνάμεις που θέλουν απαρέγκλιτη προσήλωση στις «παραδοσιακές» συμμαχίες του κεφαλαίου, και μάλιστα σε μια περίοδο που σημειώνονται ανακατατάξεις και εντείνονται οι ανταγωνισμοί στο ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Οι υποσχέσεις για επανάκτηση δικαιωμάτων μέσω της καπιταλιστικής ανάπτυξης θα αποδειχθούν, για άλλη μια φορά, στάχτη στα μάτια των εργαζομένων. Οι αυταπάτες ότι μπορεί να υπάρξει ένας κάπως πιο ανθρώπινος καπιταλισμός, και μάλιστα όταν αυτός έχει σαπίσει μέχρι το κόκαλο, δεν διαρκούν πολύ, όπως έχει δείξει και η εμπειρία στη χώρα μας με τις προσδοκίες που είχαν λαϊκά στρώματα από την κυβέρνηση Παπανδρέου και Τσίπρα. Το θέμα όμως είναι να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος, να οργανωθεί η ταξική γραμμή αντίστασης και αντεπίθεσης της εργατικής τάξης ενάντια στο κεφάλαιο, την εξουσία του και τις διεθνείς της συμμαχίες.