Γιάννη Ρίτσου: «Μακρονησιώτικα» Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»

Ο μπαρμπα - Μήτσος έδωσε τα τρία παιδιά του στον αγώνα

Εδωσε το καλύβι και τ' αμπέλι του

Δεν είχε τίποτ' άλλο ο μπαρμπα - Μήτσος. Εδωσε τη ζωή του.

Ο μπαρμα - Μήτσος είχε μια χαρά: τα παιδιά του ήταν μέλη του Κόμματος

Ο μπαρμπα - Μήτσος είχε μια λύπη: δεν ήταν μέλος του Κόμματος

Ο μπαρμπα - Μήτσος δεν υπόγραψε δήλωση. Τον σκότωσαν».

«Μακρονησιώτικα»

Απόσπασμα από το ποίημα «Ο Μπαρμπα - Μήτσος»

Η «Σύγχρονη Εποχή» τιμώντας τα 106 χρόνια από τη γέννηση του ποιητή Γιάννη Ρίτσου την Πρωτομαγιά του 1909, κυκλοφορεί την έκδοση με τίτλο «Μακρονησιώτικα». Η έκδοση αποτελεί μέρος μιας σειράς ιστορικών, αρχειακών και άλλων εκδόσεων που έγιναν και θα συνεχιστούν στην πορεία προς την επέτειο των «100 χρόνων ΚΚΕ».

Ο Γιάννης Ρίτσος, το 1948 εξορίστηκε αρχικά στο Κοντοπούλι της Λήμνου και το Μάη του 1949 μεταφέρθηκε στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Εκεί άντεξε όλες τις δοκιμασίες και τους βασανισμούς και αρνήθηκε ν' αποκηρύξει το ΚΚΕ.

Είναι χαρακτηριστική η απάντησή του στην ερώτηση, γιατί έμεινε κομμουνιστής σε συνέντευξή του στο προσωπικό του «Ριζοσπάστη», τον Απρίλη του 1987: «Είναι, λοιπόν, όχι σα να εγκαταλείπω εσάς πια. Είναι σαν να εγκαταλείπω τον εαυτό μου. Δε θα μπορούσε να γίνει. Δεν μπορώ να σκεφτώ τον εαυτό μου μακριά από σας».

Από τη Μακρόνησο απολύθηκε τον Ιούλη του 1950, ως βαριά άρρωστος, για να συλληφθεί ξανά λίγες μέρες αργότερα και να καταλήξει στον Αη-Στράτη. Εκεί παρέμεινε έως το 1952, οπότε και αφέθηκε ελεύθερος μετά από την παγκόσμια κατακραυγή και τις σχετικές παρεμβάσεις μεγάλων ανθρώπων του πνεύματος, όπως ο Λουί Αραγκόν, ο Πάμπλο Νερούντα, ο Πάμπλο Πικάσο κ.ά.

Τα «Μακρονησιώτικα» γράφτηκαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1949 στη Μακρόνησο και φυλάχτηκαν, με τη βοήθεια των συντρόφων, θαμμένα στο χώμα μέσα σε σφραγισμένα μπουκάλια. Από εκεί τα διέσωσε ο Μάνος Κατράκης, παίρνοντάς τα μαζί του όταν μεταφέρθηκε τον Ιούλη του 1950 στον Αη-Στράτη. Εκδόθηκαν για πρώτη φορά από το εκδοτικό του ΚΚΕ, «Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις», τον Ιούλη του 1957 στο Βουκουρέστι, στην πολιτική προσφυγιά. Αν και ο τίτλος που είχε δώσει ο ποιητής στη συλλογή ήταν «Πέτρινος Χρόνος», κατά την αποστολή των δακτυλογραφημένων χειρογράφων στο Βουκουρέστι παράπεσε το εξώφυλλο κι έτσι πρωτοκυκλοφόρησαν με τον αυτοσχέδιο τίτλο «Μακρονησιώτικα». Ο «Πέτρινος Χρόνος», με τον αρχικό του πια τίτλο, εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1974 σε αναθεωρημένη από τον ποιητή έκδοση, από τις εκδόσεις «Κέδρος». Η συλλογή περιλήφθηκε τον Οκτώβρη του 1975 στα «Επικαιρικά» (Ε΄ τόμο των Ποιημάτων) μαζί με τις «Γειτονιές του κόσμου», τα «Ημερολόγια Εξορίας» και άλλες συλλογές γραμμένες στο διάστημα 1945 - 1969.

Η αρχειακή ανατύπωση της «Σύγχρονης Εποχής» μάς φέρνει σε επαφή με ένα τεκμήριο της δράσης του κομμουνιστή ποιητή και της ίδιας της Ιστορίας του ΚΚΕ, που βαδίζει προς τον έναν αιώνα πάλης στην υπόθεση της εργατικής τάξης.

Η πιστή φωτογραφική αναπαραγωγή της πρώτης εκείνης έκδοσης του 1957, έγινε από αντίτυπο που είχε διασωθεί στη βιβλιοθήκη του Πολυχρόνη Βάη (Αχιλλέα Πετρίτη) και φυλάσσεται στο Αρχείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Το παράδειγμα της συγκεκριμένης έκδοσης υπογραμμίζει τη σημασία προσφοράς αρχειακού και ιστορικού υλικού στο Αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ, ώστε να αξιοποιηθεί στην ερευνητική, μορφωτική, μελετητική και εκδοτική δραστηριότητα.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ