90 ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ Τα έργα του ρίζωσαν σε γενιές και εξακολουθούν να πυρπολούν οράματα

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ διοργανώνει εκδήλωση - συναυλία για να τιμήσει τα 90 χρόνια του μεγάλου δημιουργούΜίκη Θεοδωράκη, την Τετάρτη 3 Ιούνη στις 20.30, στο θέατρο Πέτρας του Δήμου Πετρούπολης.

Στην εκδήλωση θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας. Θα προβληθεί βίντεο - αφιέρωμα για τα 90 χρόνια του Μίκη Θεοδωράκη και θα ακολουθήσει μεγάλη συναυλία με τραγούδια του, που θα ερμηνεύσουν οι Μ. Φαραντούρη, Λ. Χαλκιάς, Β. Λέκκας, Γ. Ανδρεάτος, Μ. Πασχαλίδης και Ρ. Αντωνοπούλου, με ενορχήστρωση του Μ. Ανδρουλιδάκη.

* * *

Τα 90 του χρόνια συμπληρώνει στις 29 Ιούλη ο Μίκης Θεοδωράκης, ο τιμημένος με το Βραβείο «Λένιν», συνθέτης που έκανε έναν ολόκληρο λαό να τραγουδάει τους στίχους του Ρίτσου, του Ελύτη, του Νερούντα, του Λειβαδίτη, του Χριστοδούλου, του Κατσαρού και τόσων ακόμη, κάνοντας παράλληλα παγκόσμια γνωστή τη μουσική, τις αξίες, τον πολιτισμό μας.

Ο συνθέτης δημιούργησε μια νέα πολιτιστική πρόταση, όχι μόνο καταγράφοντας τη σκληρή ελληνική πραγματικότητα, αλλά προτείνοντας διαρκώς, μέσα από το έργο και τους αγώνες του, νέες ιδέες και εκδοχές... Δημιούργησε μια νέα αντίληψη περί λαϊκότητας της τέχνης...

Φύση ανυπότακτη

Περιστέρι, Σεπτέμβρης 1978.Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Μίκης Θεοδωράκης στο 4ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «ΟΔΗΓΗΤΗ»

Από τη γενέτειρά του Χίο, μέχρι την απογείωση στην παγκόσμια αναγνώριση και καταξίωση, ο Μίκης Θεοδωράκης έζησε μια ζωή μυθική και περιπετειώδη... Φύση ανυπότακτη, άρρηκτα δεμένη με την έμπνευση και τη δημιουργία, ο Θεοδωράκης παραμένει ένα σπάνιο φαινόμενο δημιουργού που το έργο του φτάνει στο μέλλον κάθε εποχής.

Περισσότερα από 50 τραγούδια - σταθμοί του Μίκη Θεοδωράκη συνδέονται με την Ιστορία της νεότερης Ελλάδας, σε μια παράσταση όπου συνυπάρχουν το θέατρο, ο χορός, η μουσική, ο κινηματογράφος...

Από τους «Λιποτάκτες», στον «Επιτάφιο», από το «Αξιον εστί» μέχρι τη «Ρωμιοσύνη» και το «Canto General», o Θεοδωράκης δημιουργεί και καθορίζει την ανανέωση του ελληνικού τραγουδιού.

Τα τραγούδια του γίνονται επιθυμία, κτήμα και ανάγκη ενός ολόκληρου λαού. Με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη ποιητικά έργα μετουσιώθηκαν σε εγερτήρια άσματα, σε ύμνους ηρώων και ελεγεία.

Από την παιδική του ηλικία, ο Μίκης Θεοδωράκης, είχε πάθος με τη μουσική. Το 1937 και σε ηλικία 12 ετών, την περίοδο που βρίσκεται στην Πάτρα, φοιτά στο Ωδείο, όπου παίρνει θεωρητικά μαθήματα στην τάξη του καθηγητή Σινούρη και μαθαίνει βιολί. Τότε γράφει και τα πρώτα τραγούδια του, σε ηλικία 13 ετών.

Η στράτευσή του στη μαρξιστική ιδεολογία και οι διώξεις

24 Απρίλη 1963. Γρηγόρης Λαμπράκης και Μίκης Θεοδωράκης

Η αποστροφή του στην καταπίεση και στο φασισμό συνετέλεσε στην αυθόρμητη στράτευσή του στη μαρξιστική ιδεολογία. Ενσωματωμένος κυριολεκτικά στο όραμα της κοινωνικής απελευθέρωσης και ισοτιμίας - που εξέφραζαν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, ο Θεοδωράκης στρατεύθηκε στις τάξεις του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Το 1943, συλλαμβάνεται από τον αρχηγό της ιταλικής αστυνομίας Φεστούτσιο. Αφήνεται ελεύθερος χάρη στη μεσολάβηση του πατέρα του. Τα ιταλικά στρατεύματα αντικαθίστανται από γερμανικά. Ο Μίκης καταζητείται. Αναγκάζεται να διαφύγει στην Αθήνα, όπου οργανώνεται στο ΕΑΜ και αγωνίζεται κατά των Γερμανών κατακτητών. Συγχρόνως, σπουδάζει στο Ωδείο Αθηνών με καθηγητή τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη, τον οποίο γνωρίζει μέσω του θείου του, Αντώνη Πουλάκη. Δίνει εξετάσεις στο Ωδείο και περνάει κατευθείαν στην πέμπτη τάξη. Συμμετέχει στη Χορωδία Αθηνών. Επίσης, δίνει εξετάσεις και περνά στην Νομική.

Στην Αθήνα, ο Μίκης γνωρίζεται με τη Μυρτώ Αλτίνογλου, ενεργό μέλος της ΕΠΟΝ. Δέκα χρόνια αργότερα, η γυναίκα αυτή θα γίνει σύζυγός του.

Ο Μ. Θεοδωράκης συμμετείχε ενεργά στις μεγάλες μάχες και στην ηρωική αντίσταση του λαού μας στην κρίσιμη ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη του 1944. Αυτές οι μέρες τον σημάδεψαν τόσο πολύ, που όπως δήλωσε χαρακτηριστικά 2 μήνες πριν: «Στον τάφο μου θέλω να γράφει «"Πολέμησε τον Δεκέμβρη. Πάντα είχα μέσα μου τον ήχο της μάχης"»

Μάνος Χατζιδάκις και Μίκης Θεοδωράκης

Τέσσερις περίοδοι δοκιμασίας περίμεναν τον Μίκη Θεοδωράκη λίγο μετά την απελευθέρωση. 1947 εξορία στην Ικαρία, 1948 παράνομη δράση στην Αθήνα, 1948-49 και πάλι Ικαρία και τέλος 1949-50 Μακρόνησος. Η στέρηση της ελευθερίας, οι κακουχίες, η βία και ο φόβος του μαρτυρίου και του θανάτου αναδιαμόρφωσαν τον ψυχικό του κόσμο, του έδωσαν πλούσιο υλικό δημιουργίας. Το ένα έργο έφερνε το άλλο, πάντα σε πολύ στενό και δημιουργικό διάλογο με το πλατύ ελληνικό κοινό. «Εγινα δηλαδή "λαϊκός" - λέει ο ίδιος - με την έννοια της πάνδημης αποδοχής του έργου μου».

Οι συνεχείς διώξεις του, που ξεκίνησαν από το 1961, δείχνουν ότι οι εξουσιαστές τον θεωρούσαν επικίνδυνο. Και η επικινδυνότητα μεγάλωνε όσο μεγάλωνε η αποδοχή του μέσα στο λαό και επομένως θα έπρεπε να εξουδετερωθεί. Κι ύστερα ήρθε η χούντα που τον απαγόρευσε ρητά και κατηγορηματικά, τον φυλάκισε και τον εξόρισε. Ετσι, περισσότερα έργα γράφτηκαν σε συνθήκες διωγμών, όπως «Ο Ηλιος και ο Χρόνος» (Γενική Ασφάλεια), «Επιφάνια Αβέρωφ» και «Μυθιστόρημα» (Φυλακές Αβέρωφ), «Κατάσταση Πολιορκίας», «Τραγούδια του Αντρέα», «Νύχτα θανάτου», «Τα Λαϊκά» (Βραχάτι - κατ' οίκον περιορισμός), «Δέκα Αρκαδίες» -και ανάμεσά τους το «Πνευματικό Εμβατήριο» του Αγγελου Σικελιανού - (εξορία - Ζάτουνα), «Raven» και «Τραγούδια του Αγώνα» (στρατόπεδο Ωρωπού), «Canto General» και «Μπαλάντες» (εξόριστος στο Παρίσι).

Κύμα είμαι και ξεσπώ, δίχως λευτεριά δε ζω...

Μανώλης Χιώτης - Μίκης Θεοδωράκης - Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Η «άλλη» πλευρά του Μίκη Θεοδωράκη «σταχυολογήθηκε» στην έκδοση με τίτλο «Να μαγευτώ και να μεθύσω» («Νέα Σύνορα» - Α. Λιβάνη). «Σαν όνειρον εφήβου ευγενικού.../ Να μαγευτώ και να μεθύσω/ τις σιωπηλές ακούγοντας φωνές των ουρανών» (Σιάο, 1941). Το βιβλίο συνοδεύεται από ένα CD με τον Μίκη Θεοδωράκη να διαβάζει τους «Χαιρετισμούς» και τη «Νεκρή Εποχή», με μουσική υπόκρουση από τα έργα του «Χαιρετισμοί» και «Ραψωδία για βιολοντσέλο και ορχήστρα» από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

«Δεν είμαι ποιητής» - τονίζει ο Μίκης Θεοδωράκης στην εισαγωγή του βιβλίου - «όμως, όταν οι στίχοι άρχισαν να σφυροκοπούν το μυαλό μου, ένιωσα πόσο οι λέξεις μπορεί να ντυθούν στο αίμα. Πόσο μπορεί να με λυτρώσουν»...

Ζάτουνα 1968: Ο Μίκης Θεοδωράκης γράφει: «Μου κουβάλησαν πρώτα το πιάνο. Ολο το χωριό βοήθησε ν' ανέβει στο δωμάτιό μου. Πέντε μήνες, εκατόν πενήντα μέρες, το 'βλεπα και δεν το άγγιζα. Ο κλοιός γύρω μου ήταν ασφυκτικός. Τα μέτρα ηλίθια. Τα νεύρα μου τεντώνονταν. Η ψυχή μου πονούσε».

Και η ψυχή του έγραφε, ξεσπούσε: «Κύμα είμαι και ξεσπώ/ δίχως λευτεριά δε ζω/ σύμμαχα το βόλια που με σκίζουν/ μα εγώ ορμώ, πάντα θα ορμώ/ γύρω πόνος βαρύς./ Κύμα είμαι και ξεσπώ/ δίχως λευτεριά δε ζω/ μέσ' απ' το αίμα των αθώων/ η Ελλάδα με κοιτάζει/ με οδηγεί («Το συλλαλητήριο στις 3 Δεκέμβρη» του 1946).

4 Οκτώβρη 1983. Ο Μίκης Θεοδωράκης παρασημοφορείται από τον Μπλόχιν με το Βραβείο Λένιν

Εκεί γράφει και τα τραγούδια του Αγώνα. Ποιος δεν ξεσηκώθηκε με το τραγούδι «Μην ξεχνάς τον Ωρωπό». «Ο πατέρας εξορία/ και το σπίτι ορφανό/ ζούμε μες στην τυραννία/ στο σκοτάδι το πηχτό./ Κι εσύ, λαέ βασανισμένε, μην ξεχνάς τον Ωρωπό»...

Και οι αγωνίες επανέρχονται καταγράφονται, το χαρτί πνίγεται από το όνειρο: «Κοιτάζω μια γραμμή στο πεντάγραμμο που έχω μπροστά μου και σκέφτομαι ότι αυτή και μόνο φτάνει για να σαρώσει σαν χάρτινο πύργο το καθεστώς της κτηνώδους βίας που εγκατέστησαν μπροστά στην πόρτα μου», γράφει πάντα στη Ζάτουνα (1969).

Και είναι εκείνες οι στιγμές της μόνωσής του που συναντάται με παρουσίες και απουσίες και ο διάλογος ξεσπά σα μονόλογος και γεύεται από το στόχο, το όνειρο, την υπόσχεση και δένεται με το θρήνο και γίνεται τραγούδι καθόλου θρηνητικό «Κάποιο πρωί για τον πόλεμο/ κινήσαμε μαζί/ όλοι μαζί τραγουδούσαμε/ παλεύαμε μαζί/ Μέσα στον Μάη σκοτώθηκες. Το αίμα σου μαβί/ έβαψε μαύρο τον ουρανό/ κόκκινο τον καιρό./ Μαζί σου όλα σκοτώθηκαν/ όνειρα, ιδανικά/ γίναμε όλοι φαντάσματα/ ζούμε συμβατικά./ Τώρα οι σημαίες γενήκανε/ είδη εμπορικά/ είναι τα όνειρα αγαθά/ καταναλωτικά (Για τον Αλέξανδρο Παναγούλη).

Πάντα μάχιμος

Ο Μίκης δεν σταμάτησε ποτέ να αγωνίζεται και να αντιτίθεται στο άδικο.

Ζουλφί Λιβανελί και Μίκης Θεοδωράκης

Σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα SUDDEUTSCHE ZEITUNG, 2006 και σε ερώτηση για την επιστολή που έστειλε το 2005 στην Ευρωπαϊκή Ενωση κατηγορώντας την ότι αλλοιώνει την ιστορική αλήθεια, όταν καταδικάζει σήμερα τα εγκλήματα των κομμουνιστικών καθεστώτων, ο Μίκης επεσήμανε:

«Μήπως θα πρέπει λοιπόν κι εγώ να παραδεχτώ ότι ήμουν εγκληματίας; Κι όμως ήμουν κομμουνιστής και ως πατριώτης - κομμουνιστής γνώρισα καλά την Βέρμαχτ, τα Ες-Ες και τα υπόγεια της Γκεστάπο. Ευτυχώς γλίτωσα τα Νταχάου, τα Μαουτχάουζεν και τα Αουσβιτς. Μήπως το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή συνυπήρξα με τους δεσμώτες και τους δημίους μου ναζί σημαίνει ότι συνεργάστηκα και εξομοιώθηκα μαζί τους; Βάλτε λοιπόν και το όνομά μου πλάι στα ονόματα του Χίμλερ και του Αϊχμαν, για να μάθουν οι επόμενες γενιές ότι θύματα και θύτες είναι το ίδιο πράγμα. Ξέρετε όμως κάτι; Εάν δεν ήμασταν εμείς οι κομμουνιστές και η Σοβιετική Ενωση, σήμερα το όνειρο του Χίτλερ για μια Γερμανία 1.000 χρόνων θα είχε γίνει πραγματικότητα. Ισως γι' αυτόν τον λόγο στενοχωρήσαμε τον Σουηδό εισηγητή στην Ευρωπαϊκή Ενωση για την καταδίκη μας, γιατί ας μην ξεχνάμε πως όταν εμείς στενάζαμε στους θαλάμους βασανιστηρίων της Γκεστάπο, κάποιοι οικονομικοί κύκλοι της Σουηδίας έκαναν φλερτ με την χιτλερική Γερμανία και είχαν άριστες σχέσεις κάθε είδους μαζί της. Ποιος ξέρει και πόσοι άλλοι σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ενωση δεν θα ευχόντουσαν να νικήσει οι Χίτλερ».

Μουσικός Αύγουστος 2ος Κύκλος στο Λυκαβητό. Ο Μίκης Θεοδωράκης τραγουδάει μαζι με τους Π. Πανδή, Μ. Ζορμπαλά, Σοφ. Μιχαηλίδη και Ν. Μητσοβολέα υπό τη διεύθυνση του Γιώργου Θεοδωράκη

Αλλά και στη σημερινή κατάσταση πήρε θέση πολλές φορές, με τελευταία την επιστολή που έστειλε στον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπα. Ηταν ο χαιρετισμός του για το συλλαλητήριο που διοργανώνει το ΚΚΕ στις 27/2.

Αναλυτικά, ο χαιρετισμός του Μίκη Θεοδωράκη:

«Χαιρετίζω την συγκέντρωση που θα γίνει αύριο στο Σύνταγμα με στόχο την πρόταση Νόμου για την κατάργηση των ΜΝΗΜΟΝΙΩΝ. Οι περισσότεροι συμπολίτες μας δεν γνωρίζουν ότι αν και πέρασε ένας μήνας από την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και την πλειοψηφία στη Βουλή της Αριστεράς (γενικά) στη χώρα μας, εξακολουθούν να ισχύουν οι παρακάτω προδοτικές δεσμεύσεις:

Πρώτον: Η παράδοση της εθνικής μας κυριαρχίας στους ξένους.

Δεύτερον: Η καθολική δέσμευση της δημόσιας περιουσίας της χώρας και

Τρίτον: Η απαγόρευση άσκησης εθνικής οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής.

Δηλαδή όροι που ταιριάζουν σε λαούς ραγιάδων και δούλων και όχι σε περήφανους και ελεύθερους πολίτες όπως θέλουμε και παλεύουμε να είμαστε ο Λαός και η Πατρίδα μας.

Ως ελεύθερος Ελληνας αισθάνομαι αγανάκτηση και ντροπή, γιατί η καινούρια Βουλή ανέχεται ακόμα την ύπαρξη των Μνημονίων που μας ντροπιάζουν και μας εξευτελίζουν διεθνώς και προ παντός απέναντι σ' αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για να είμαστε εμείς ελεύθεροι.

9ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» 8-11/9/1983 στο Περιστέρι. Οι Παπαδόπουλος, Θεοδωράκης και Ρίτσος βαθμολογούν τα τραγούδια του διαγωνισμού για το λαϊκό τραγούδι

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ

Σήμερα, η συντριπτική πλειοψηφία του Λαού μας είπε ένα στεντόρειο ΟΧΙ στους σημερινούς εχθρούς του Λαού μας, ντόπιους και ξένους. Χαίρομαι που ο Λαός μας δείχνει ξανά το δρόμο του παλλαϊκού αγώνα επικεντρώνοντας τα πυρά του ενάντια στο πρώτο και κύριο στόχο - προϋπόθεση για να απαλλαγούμε από τον ξένο ζυγό: την κατάργηση των Μνημονίων μέσα στον ίδιο χώρο στον οποίο ψηφίστηκαν με εντολή των ξένων. Μέσα στη Βουλή των Ελλήνων. Απευθύνομαι προς πάσαν κατεύθυνση με την προγονική παραίνεση: "Ο τολμών νικά"».