Η ανισόμετρη οικονομική ανάπτυξη σύμφυτο του καπιταλισμού ΤΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ

Η συνεχιζόμενη διαπραγμάτευση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ με την τρόικα, που τώρα έγινε κουαρτέτο (ΕΕ, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας) και το σκληρό παζάρι που εξελίσσεται συνολικά στην Ευρωζώνη και την ΕΕ έφεραν για άλλη μια φορά στο προσκήνιο το πλέγμα των ενδοκαπιταλιστικών ανταγωνισμών και αντιθέσεων. Και αυτό το πλέγμα το καθορίζει ο απαράβατος νόμος στον καπιταλισμό, αυτός της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης. Παρά τις φανφάρες περί σύγκλισης στην οποία αποσκοπούν οι Συνθήκες - συμβιβασμοί και συμφωνίες ανάμεσα στις ισχυρές και τις λιγότερο ισχυρές χώρες της λυκοσυμμαχίας, οι διαφορές της οικονομικής, πολιτικής και στρατιωτικής δύναμης των καπιταλιστικών κρατών δεν αμβλύνονται, αντίθετα οξύνονται. Οσο και να προσπαθούν οι αστοί να παρουσιάσουν την ΕΕ ή τη ζώνη του ευρώ ως «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι», δεν θα πάψουν να διέπονται από οξύτατο ανταγωνισμό. Και αυτό γιατί στο καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα ο ανταγωνισμός είναι παντού. Ανάμεσα στις επιχειρήσεις, στους κλάδους τόσο στο πλαίσιο της αγοράς μιας χώρας όσο και στη διεθνή αγορά. Οι καπιταλιστές, τα μονοπώλια, οι αστικές τάξεις και τα κράτη τους, ως ο συλλογικός καπιταλιστής, αυτό που θα επιδιώκουν πάντα είναι να αυξήσουν τα κέρδη τους, να μεγεθύνουν τα κεφάλαιά τους, να διευρύνουν τις σφαίρες επιρροής, να εκτοπίσουν τους ανταγωνιστές τους. Οσο συμφωνούν συνολικά και ομονοούν στην επίθεση στους εργαζομένους και τα δικαιώματά τους για να ανταγωνιστούν άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, άλλο τόσο θα τρώγονται για το ποιο μονοπώλιο, ποια αστική τάξη θα έχει το πάνω χέρι. Ιδιαίτερα σε συνθήκες συγχρονισμένης καπιταλιστικής κρίσης αυτός ο ανταγωνισμός θα οξύνεται ακόμα περισσότερο, καθώς το ποιος θα έχει τη μικρότερη ζημιά είναι καθοριστικό για την όποια μελλοντική ανάπτυξη.

Η ανισομετρία στην πράξη

Τα σημερινά διαρκή παζάρια και διαβουλεύσεις για το μέλλον της Ευρωζώνης καθορίζονται από αυτή την ανισόμετρη ανάπτυξη μέσα στην Ευρωζώνη και την ΕΕ. Ας δούμε ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα:

Η γερμανική οικονομία, τέταρτη μεγαλύτερη στον κόσμο, με βάση το ΑΕΠ (μετά τις ΗΠΑ, Κίνα, Ιαπωνία), η μεγαλύτερη στην ΕΕ, είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας μηχανημάτων, οχημάτων, χημικών, οικιακού εξοπλισμού, διατροφικών προϊόντων κ.λπ. και διαθέτει πολύ υψηλά ειδικευμένη εργατική δύναμη. Η Γερμανία στήριξε τη δημιουργία του ευρώ και τώρα θέλει ισχυρό ευρώ γιατί έχει τη δυνατότητα να δανείζεται φτηνά και να έχει πλεονάσματα, κάτι που της δίνει προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών της. Ισχυρό ευρώ και πλεονάσματα διευκολύνουν τις εξαγωγές κεφαλαίων, και άρα ισχυροποιούν τη θέση της σε Ευρωζώνη - ΕΕ αλλά και στη διεθνή αγορά. Για να εξασφαλιστεί το ισχυρό ευρώ χρειάζεται αυστηρή δημοσιονομική πολιτική, κάτι που όμως αρχίζει να δυσκολεύει τις επενδύσεις, άρα και την καπιταλιστική ανάκαμψη σε άλλες, ασθενέστερες οικονομίες. Για παράδειγμα, τις οικονομίες της Νότιας Ευρώπης, που έχουν μεγαλύτερα δημόσια ελλείμματα και χρέη (βέβαια ούτε και η ίδια η Γερμανία πληροί τους όρους του Συμφώνου Δημοσιονομικής Σταθερότητας, για δημόσιο έλλειμμα στο 3% και δημόσιο χρέος στο 60% του ΑΕΠ). Δηλαδή, βλέπουμε μπροστά μας μια άλυτη αντίθεση: Από τη μια η γερμανική αστική τάξη - το κυρίαρχο τμήμα της - θέλει να διατηρήσει την ηγεμονία της υπονομεύοντας τις άλλες οικονομίες στην Ευρωζώνη, αυτό όμως ταυτόχρονα προκαλεί προβλήματα και στην ίδια γιατί συνολικά η Ευρωζώνη και η ΕΕ υποχωρούν στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ και άλλες χώρες για την εξασφάλιση μεγαλύτερων μεριδίων. Αυτό δείχνουν και διάφορα πεδία όπου εκδηλώνονται ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί, όπως στην Ουκρανία, ή τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Η περίπτωση της Γαλλίας επίσης είναι χαρακτηριστική. Η γαλλική οικονομία βρίσκεται στη δεύτερη θέση της Ευρωζώνης (τρίτη στην ΕΕ μετά τη Γερμανία και τη Βρετανία) αλλά έχει υποχωρήσει σε ό,τι αφορά τις εξαγωγές σε μια σειρά κλάδους, ειδικά εκεί που ανταγωνίζεται τη Γερμανία (αυτοκινητοβιομηχανία, παραγωγή εργαλειομηχανών, χημική βιομηχανία, διατροφική). Η Γαλλία έχει δημόσιο χρέος στο 95% του ΑΕΠ της. Επίσης, σε σχέση με τη Γερμανία έχει υψηλότερο εργατικό κόστος (όπως ονομάζουν οι καπιταλιστές τις δαπάνες για τα μεροκάματα και την ασφάλιση των εργαζομένων) και γι' αυτό συχνά οι Γάλλοι βιομήχανοι ζητάνε να παρθούν πίσω όποια δικαιώματα και κατακτήσεις έχουν απομείνει. Και βέβαια σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι αστικές κυβερνήσεις είτε των σοσιαλδημοκρατών είτε των νεοφιλελεύθερων.

Καταλαβαίνουμε ότι αν συγκρίνουμε αυτές τις χώρες και με τις άλλες ασθενέστερες καπιταλιστικές οικονομίες της ΕΕ και της Ευρωζώνης, όπως της Ελλάδας, που είναι «πρωταθλήτρια» στο δημόσιο χρέος με 177% του ΑΕΠ και σε μια σειρά άλλους δείκτες, με πολύ μικρότερη παραγωγική βάση, αντικειμενικά μικρότερη εσωτερική αγορά, με αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο, η ανισόμετρη οικονομική ανάπτυξη αποτυπώνεται πολύ ανάγλυφα.

Αρα, και στο παζάρι και τις διαβουλεύσεις στην Ευρωζώνη και την ΕΕ για λογαριασμό του ελληνικού κεφαλαίου, που κάνει και η σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, αυτό είναι σε υποδεέστερη θέση σε σχέση με άλλα κεφάλαια και άλλες αστικές τάξεις ισχυρότερων καπιταλιστικών κρατών.

Διεργασίες ενόψει

Η κόντρα και διαφωνία της Γαλλίας ή της Ιταλίας με τη Γερμανία, που εκδηλώθηκε ακόμα πιο έντονα με αφορμή και το ελληνικό ζήτημα ή οι προβληματισμοί του Γάλλου Προέδρου και αστικών επιτελείων για το πώς μπορεί να εξελιχθεί η Ευρωζώνη, δηλαδή η Οικονομική και Νομισματική Ενωση, πώς θα μπορέσει να προχωρήσει η λεγόμενη πολιτική ένωση, με πιο σφικτές ενιαίες διαδικασίες διακυβέρνησης, καταγράφουν το ρευστό τοπίο που διαμορφώνεται ακριβώς επειδή οξύνεται ο ανταγωνισμός. Αυτό που επιδιώκεται από τους «ριγμένους» σε σχέση με τη Γερμανία, είναι να αναδιοργανωθεί η Ευρωζώνη ή και η ΕΕ (βλέπε τις επιδιώξεις της βρετανικής αστικής τάξης που θέλει να επαναδιαπραγματευτεί τη θέση της μέσα στη λυκοσυμμαχία) ώστε να αντιμετωπιστούν και ανερχόμενες δυνάμεις στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, όπως οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική). Αυτό είναι φανερό ότι ευνοεί και τις θέσεις των αμερικανικών μονοπωλίων, που θέλουν να υπάρχει Ευρωζώνη (αλλά πιο ισορροπημένη) και πρωταρχικά με περιορισμένη τη δύναμη της Γερμανίας.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το ΔΝΤ, που ελέγχεται από τις ΗΠΑ, το οποίο με την πρόσφατη έκθεσή του για την Ευρωζώνη και τις προοπτικές της καλεί σε χαλάρωση της αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής και, ταυτόχρονα, προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς της οικονομίας (δηλαδή, αντιλαϊκά μέτρα που έχει ανάγκη το κεφάλαιο για να ρίξει τα βάρη της κρίσης στις πλάτες των εργαζομένων).

Ειδικά για την ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης στην οικονομία της Ευρωζώνης, το ΔΝΤ υποστηρίζει στην έκθεσή του ότι το πρόγραμμα «ποσοτικής χαλάρωσης» της ΕΚΤ έχει βελτιώσει τη συνολικότερη εικόνα και χαρακτηρίζει θετική την πρόθεσή της να συνεχίσει το πρόγραμμα, ώσπου ο πληθωρισμός να κινηθεί στους στόχους που έχουν τεθεί.

Παρέμβαση είχαν κάνει και στα τέλη Ιούνη σε κοινό κείμενό τους στη Σύνοδο της ΕΕ οι πρόεδροι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ζ. Κ. Γιούνκερ), του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (Ντ. Τουσκ), της Ευρωβουλής (Μ. Σουλτς), του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών - Γιούρογκρουπ (Γ. Ντάισελμπλουμ) και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Μ. Ντράγκι) θέτοντας εμμέσως το ζήτημα της πολιτικής ένωσης, δηλαδή της εμβάθυνσης της τραπεζικής ένωσης και της ενοποίησης των οικονομικών πολιτικών, με ένα υπουργείο Οικονομικών της Ευρωζώνης.

Η Γαλλία προχωράει και αναμένεται να συγκεκριμενοποιήσει το επόμενο διάστημα την πρόταση για Ευρωζώνη δύο ταχυτήτων με κάποιες «πρωτοπόρες χώρες» που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν στον ισχυρό πυρήνα, όπως οι Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, οι ιδρυτικές χώρες της ΕΕ και οι χώρες της Μπενελούξ (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο). Βεβαίως και εδώ εκδηλώνονται αντιθέσεις καθώς η Γερμανία έχει πολύ συμφέρουσες σχέσεις με μια σειρά χώρες ακόμα, ενώ και οι αγορές των πρώην σοσιαλιστικών χωρών είναι σημαντικές για τα γερμανικά μονοπώλια. Αρα, τα όποια παζάρια γίνουν από εδώ και πέρα, στην προσπάθεια διαχείρισης της κρίσης αλλά και με διαφαινόμενη μια αναιμική ανάκαμψη και το ενδεχόμενο νέας πιο βαθιάς κρίσης, θα σημάνουν περαιτέρω όξυνση του ανταγωνισμού και διεύρυνση της ανισομετρίας.

Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το αποκλειστικό άρθρο που δημοσιεύτηκε την Παρασκευή στην ηλεκτρονική σελίδα του «Βήματος» με τίτλο «Tρεις κίνδυνοι και τρεις ευκαιρίες για Ευρώπη και Ελλάδα» και συνυπογράφουν ο Γάλλος πρώην πρόεδρος της Κομισιόν Ζακ Ντελόρ, ο Γερμανός πρόεδρος του Εποπτικού Συμβουλίου της «Siemens», Γκ. Κρόμε, ο διευθυντής του «Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ» στο Βερολίνο, Χ. Εντερλάιν, ο πρώην επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου Π. Λαμί, και ο πρόεδρος του «Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ», Α. Βιτορίνο.

Σε αυτό το άρθρο, λογικής «γαλλογερμανικού άξονα», υπογραμμίζεται ότι το ζήτημα της Ελλάδας «δεν είναι μεμονωμένο» και ότι απαιτείται ειδικός ρόλος των Γαλλίας και Γερμανίας για να«επαναφέρουν σε τροχιά το σχέδιο του ευρώ». Γίνεται μάλιστα κριτική γιατί «υπάρχει πολλή διστακτικότητα στη Γαλλία για τον επιμερισμό περισσότερης κυριαρχίας και πολλή διστακτικότητα στη Γερμανία για τον επιμερισμό περισσότερου κινδύνου». Δηλαδή, μοιρασιά στα κέρδη και τις ζημιές και για την κρίση και για την καπιταλιστική ανάκαμψη. Μιλάνε ακόμη για «ισορροπημένο συνδυασμό περισσότερων επενδύσεων, έξυπνων μεταρρυθμίσεων και ενός άλματος προς την ολοκλήρωση, βασισμένου ιδίως σε μια πολύ πιο ισχυρή γαλλογερμανική συνεργασία». Επίσης, αφού επιμένουν στις «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή τα αντιλαϊκά μέτρα ζητάνε ...πιο έξυπνη εφαρμογή τους, για τις «επενδύσεις» λένε ευθέως ότι απαιτούνται περισσότερα από το «πακέτο Γιούνκερ», ώστε το κεφάλαιο να πάρει ζεστό χρήμα. Τέλος, υπερθεματίζουν για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου, του οποίου θα ηγείται ένας υπουργός Οικονομικών της Ευρώπης.

Το βέβαιο είναι ότι από τα παζάρια των αστών και την όποια έκβασή τους, ακόμα και την αποπομπή χώρας από τη νομισματική ένωση ή και την ΕΕ, χωρίς να αμφισβητηθεί ο καπιταλιστικός δρόμος ανάπτυξης - όπως προβάλλουν οι οπαδοί της καπιταλιστικής Ελλάδας της δραχμής - δεν πρόκειται να ωφεληθούν οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα. Μονόδρομος γι' αυτούς είναι το δυνάμωμα του ταξικού αγωνιστικού κινήματος, της λαϊκής συμμαχίας, για τη ρήξη με την εξουσία του κεφαλαίου. Αυτή είναι και η καλύτερη συμβολή στην πάλη και των άλλων λαών της Ευρώπης και του κόσμου.